کودی تلخو

در اين مقاله سعي بر اين است تا جايگاه زن در ادبيات شفاهي هرمزگان بررسي شود.از آنجا كه ترانه هاي بومي و آوازهاي محلي كه بخش بزرگي از ادبيات شفاهي را تشكيل مي دهند،همواره بيانگر افكار و عواطف عامه است،مي خواهيم تصويري از زن در هرمزگان را به نمايش بگذاريم.طبق معمول كار را از كنگ شروع مي كنيم.جايي كه هر نفسي كه فرو مي رود مخل حيات است و چون برآيد مخرب ذات پس در هر نفس دو نكبت موجود و برهر نكبت آهي واجب.

          از دست و زبان كه برآيد     كز اين همه شيون به درآِيد

در ترانه هاي جاسم كنگي زن از وصف ران و سينه فراتر نمي رود:

           وختي اخاوت رو شبريه       دلم بي او پرواز اكنت                                

عبدالله لنتي در ترانه اي اينگونه حكايت مي كند:

از قطر(يا كويت)برگشتم.آمدم خانهْ شما.تو را داخل اتاق بردم.در را از داخل بستم.تو را روي قالي خواباندم. و ترانه به همين جا ختم مي شود.ايشان نمي گويد كه پس از آن چه كرد هر چند نا گفته پيداست. تقرباً تمام ترانه هاي لنتي همين تصوير از زن را ارائه مي دهند.

در ترانه هاي مرحوم خشاب مقام زن كمي بالاتر مي رود و مورد مغازلهْ مرد واقع مي شود اما همچنان بعد هوس در نظر است:

                 عاشق بودم به رو تو            دل مه به دست اتاري

                 هرچي بي خو دوراگرم           دل به هوس اتاري

محمد منصور مانند جاسم كنگي به وصف ران و سينه مشغول است:

          دماغت خنجرن گردون چو پازن    حسنت با زليخا بوده پيوند

          همون ساعت جمالت بو نمايون      مثل برقي كه دنيا ايكرده روشن              

علي محبوب كمي محترمانه تر همان چيزهايي را مي گويد كه ديگران:

         خلاص اي دخت دگه نينن اميدي     جدا از هم بشيم به رو سفيدي

         مه ارم به راه خو كه كس نفهمت      تو هم بگذر شتر ديدي نديدي

احمد محبوب كمي رمانتيك زن را از روي لباس وصف مي كند و علي ميرشكال قدري جلوتر از او مي گويد:

                  اي چن به روي سينه تن      خدا ادونت كه زينتن

                   بي مه ايكرده بيقرار           پنهون به زير چيده تن

در ترانه هاي حسين وفادار زن بيشتر به بي وفايي مشهور است:

                    بي مه ول اتكه و رفتي دنبال چوك تاجرن

در ترانه هاي مرحوم منصفي زن زيبايي دست نيافتني است و به تصوير شكستهاي عشقي مشغول است در حالي كه همواره انتظار اين موجود را مي كشد:

                       تگفته زير كهورهم       وا نون و مهوه ت اسازم

                      چه بو كه جون خو تمدا         ولي نمندي و رفتي

در ترانه هاي مرحوم عبداللهي نيز زن طرف معاشقه است:

شهلا چشمون جونت ديوونه ميكه شهلا  

                                                هيچ دختي به اي جوني پيدا نبو تا حالا

اما در نرانه هاي حبيب زاده زن در بالاترين مقام خود قرار مي گيرد.در ترانه هايي مانند مرواري زن هن مرد عاقل به قدردانستن زن فرا خوانده مي شود اما اين قدر داني مانند دانستن قدر پرايد است منظوراين است كه حبيب زاده زن را هرچند گرانبها ولي باز هم مملوك مرد مي داند.

عبدل پوركرم نهايت ابتذال زن را به تصوير مي كشد:

رفتم دوبي پي كار يك تايي مول امكه

..

..

امگف زن ما كه زن نهن زن ما كه هه هالو

محمد روهنده دمي را با زني غنيمت مي داند:

       عقل و هوشم از دست مه رف               مث دزدي كه اگينت طلاه

در ترانه هاي ابراهيم شاعرزن موجودي همواره مشكوك است:

  شويي هند رسي وا چشم خو اهدي        كه يارو داخل هن در واز ناكنت

ديگرترانه ها نيز اغلب تصاويري از همين دست را ارائه مي دهند.در واقع هرمزگاني ها در مورد زن اينگونه مي انديشند.اين نه تنها در ادبيات شفاهي آنان كه در محاوره،در آداب و سنن شان نيز به وضوح مشهود و ملموس است. درهرمزگان مردان اجازه دارند گستاخانه از سكس خود با زنان هرزه در بارهاي دوبي به افتخار ياد كنند و زنان به جرم جواب دادن سلام همسايه از دست همان مردان مشت و لگد مي خورند. اين است فرهنگ هرمزگان در عصر تكنولوژي.